History of Malta play online

(English)

Malta has a long history and has been inhabited since settlers from Sicily arrived around 5200 BC. Malta's location has historically given it great strategic importance as a naval base, and a succession of powers, including the Phoenicians, Romans, Byzantines, Moors, Normans, Sicilians, Spanish, Order of St. John, French and British, have ruled the islands. Malta became an independent state in 1964, and a republic in 1974. Since 2004 the country has been a member state of the European Union.

(Malti)

Malta ilha abitata minn madwar 5200 QK u din i-ivilt preistorika baqget teisti fil-gejjer. Fi-minijiet bikrin, f'Malta kienu jgixu diversi komunitajiet. Dan i-mien hu msejja preistoriku minabba li ma kien nkiteb xejn fih u galhekk m'gandna l-ebda prova miktuba ta' dan il-perjodu. Hawnhekk naraw kif fl-ivilupp tal-lingwa, it-tadit jii qabel il-kitba, kif jii fil-ajja ta' kull bniedem.

Meta ew il-Fenii semmew lill-gira prinipali Malat, li jfisser irmi sikur. L-alfabett tal-Fenii xtered malajr u n-nies bdew jitkellmu bil-Feniju u iktar tard bil-Puniku. Il-Gejjer Maltin wara waqgu tat il-kontroll tal-Kartainii fl-400 QK u wara l-Gejjer saru parti mill-Imperu Ruman, 218 QK.

Meta l-Imperu Ruman inqasam fi tnejn, Malta waqget f'idejn il-Biantini, l-hekk imseja Rumani tal-Lvant. Ir-Rumani kienu juaw il-Latin u l-Grieg biex jikkomunikaw filwaqt li n-nies Maltin kienu juaw il-Puniku u galhekk il-Maltin kienu mseja 'barbari', jigifieri nies li ma jitkellmux bil-Grieg.

Dawn tal-aar ew megluba minn forza ta' Garab fis-sena 870. L-Garab influwenaw il-lingwa tal-pajji, il-Malti, u dan l-element semitiku gadu aj sal-urnata tal-lum fl-ilsien tal-poplu. L-Garab xerrdu it-twemmin Islamiku fost il-Maltin u dalu wkoll metodi odda fl-agrikoltura. L-Garab gexu u talltu mal-Maltin gal mitejn sena, mill-1049 sal-1249. F'dan i-mien kien hawn Maltin li ewu lill-Garab u anke qelbu r-relijon.

Fl-1091, in-Normanni adu l-Gejjer Maltin tat it-tmexxija taghom, u anki jekk l-influwenza Garbija baqget f'Malta sa ma dawn tkeew gal kollox, nistgu ngidu li Malta bdiet issir iktar u iktar Ewropea u reget twaqqfet mill-did ir-relijon Kattolika fil-Gejjer. Dawn kienu jitkellmu bil-Latin jew bl-Isqalli. Kien f'dan i-mien li l-Malti beda jinqata' mill-Garbi Klassiku u jitallat mal-Isqalli. F'dawn i-minijiet, nistgu ngidu li hawnhekk twieled l-ilsien Malti, jew il-Malti Bikri. Wara xi minijiet il-Maltin saru parti mill-Imperu Spanjol.

Fl-1530, il-Gejjer ingataw lill-Ordni tal-Kavallieri ta' San wann. L-Ordni kien jitkellmu bit-Taljan. Dawn in-nies talltu mal-Maltin fil-postijiet tax-xogol u anke bi-wiijiet. B'hekk l-ilsien Malti gadda minn fai ora gax beda jitallat mat-Taljan. Mela l-element Rumanz wassal gall-formazzjoni tal-Malti Nofsani.

Qabel mal-Kavallieri aettaw, dawn waqqfu kummissjoni biex jaraw l-istat tal-pajji. Sabu art niexfa, b'poplu mferrex madwar il-gejjer kollha u b'ew imkejjen biss li kellhom jiel kejken ta' difia: l-Imdina, bis-swar tagha, u l-Birgu bil-Castrum Maris illum il-Fortizza ta' Sant'Anlu. Il-Kavallieri galu jaettaw il-proposta tal-Imperatur Karlu V, u ddeidew li joqogdu fil-Birgu, peress li din il-lokalit kienet mal-baar u kellha wkoll port eezzjonali; ew assi importanti gall-Kavallieri li kienu ilhom imdorrijin gal ajja ta' kursara Kattolii. Wara dan, l-Ordni beda jsaa il-Birgu bi swar, u ie deiz li jittellgu swar fuq l-Isla, bil-Fortizza ta' San Mikiel, kif ukoll fortizza biex tiddefendi d-dala tal-Port il-Kbir, il-Fortizza ta' Sant'Iermu.